In de proeven van dit hoofdstuk ligt de nadruk op wat temperatuur is en hoe je de temperatuur van iets kunt meten: door gebruik te maken van de uitzetting lucht of van een vloeistof. Het begrip temperatuur wordt geïntroduceerd als de grootheid die gemeten wordt met een thermometer. Dat wordt in deze paragraaf met twee demo’s die tonen
Demonstratieproef bij Natuurkunde voor Nu en Straks Boek 1, hoofdstuk 6, par. 1 Uitzetten.
Zie voor de uitvoering, de praktische en de didactische aanwijzingen bij deze demo Proevenboek 1.6.1a: uitzetting van metalen.
Aanvulling 1 De proeven over uitzetting van metalen bij verwarming, zie blz. 37 van het boek zie bijv. ook https://www.youtube.com/watch?v=brlfVUYB6IA (de zogeheten proef met de bol van ’s Gravensande).
Aanvulling 2 Proef 7 (Het uitzetten van vaste stoffen) op blz. 84 - 85, achterin het boek.
Surinaamse context bij het uitzetten van vaste stoffen: veel Surinaamse huizen hebben metalen daken. Als de zon daarop gaat schijnen wordt het metaal warm en zet uit. Omdat metalen delen daardoor over elkaar schuiven of bol gaan staan, kan het metaal geluid gaan maken. ’s Avonds, bij het afkoelen, krimpt het metaal weer, waardoor er ook geluid gemaakt kan worden.
Demonstratieproef bij Natuurkunde voor Nu en Straks Boek 1, hoofdstuk 6, par. 1 Uitzetten.
Zie voor de uitvoering, de praktische en de didactische aanwijzingen bij deze demo Proevenboek 1.6.1b: ballon op de fles.
Surinaamse context: neem een leeg water- of frisdrankflesje van soepel plastic. Zet het flesje in de zon zodat de lucht erin flink warm is geworden. Schroef na een tijdje de dop erop. Zet het flesje vervolgens in het vriesvak van een ijskast. Het flesje wordt koud en deukt in: de lucht is gekrompen door de temperatuurverlaging.
NB. Het flesje moet van binnen droog zijn. Als er veel waterdamp in de lucht zit, condenseert dat bij het afkoelen. Dat geeft een extra inkrimping van de lucht.
par. 2 De thermometer
De vorming van het begrip temperatuur als de grootheid die gemeten wordt met een thermometer wordt in deze paragraaf met twee demo’s ondersteund. De demo’s tonen
Demonstratieproef bij Natuurkunde voor Nu en Straks Boek 1, hoofdstuk 6, par. 2 De thermometer.
Zie voor de uitvoering, de praktische en de didactische aanwijzingen bij deze demo proevenboek 1.6.2a warm en koud voelen.
Deze demo laat leerlingen ervaren dat je handen geen goede thermometer zijn.
Zie voor de uitvoering, de praktische en de didactische aanwijzingen bij deze demo Proevenboek6.2b de potjesthermometer.
Deze demo laat zien hoe je het uitzetten van de lucht bij temperatuurverhoging kunt gebruiken om een thermometer te maken.
Aanvulling 1 uit het boek: Proef 5: Hoe werkt een thermometer? op blz. 80 - 81 van ‘Natuurkunde voor nu en straks Boek 1’.
Aanvulling 2 uit het boek: Proef 6: De schaalverdeling op een thermometer, op blz. 82 - 83 van ‘Natuurkunde voor nu en straks Boek 1’.
Zie voor de uitvoering, de praktische en de didactische aanwijzingen bij deze demo Proevenboek 1.6.2c: aflezen van een thermometer.
In deze demo wordt getoond hoe je een thermometer die de temperatuur van de lucht meet, afleest.
