De verdampingswarmte van water is ruim 500x de soortelijke warmte van water. Vandaar dat cappuccinomelk wordt verwarmd met stoom in plaats van met heet water. Naast een overtuigende proef ook een oefening in rekenen met soortelijke warmte en verdampingswarmte.
De ideale cappuccino maak je met melk (halfvol of vol voor schuimvorming) die al roerend langzaam verwarmd wordt tot 65 °C en vervolgens geklopt. Bij een hogere melktemperatuur of te snel verwarmen is er risico van een aanbrandsmaak en schuimt het minder mooi; bij lagere temperatuur is de melksmaak iets minder zoet. De espresso zelf mag warmer zijn. In een café is er geen tijd voor langzaam verwarmen. In deze demo ontdekken we een oplossing hiervoor.
De demo laat aan de hand van de context van een cappuccinoapparaat de grootte van de condensatiewarmte van water zien. Deze condensatiewarmte levert de grootste bijdrage voor de opwarming van de melk. De demonstratie bestaat uit twee delen. Eerst rekenen de leerlingen uit wat er gebeurt als je heet en koud water met elkaar mengt. Daarna wordt met behulp van de demonstratie gekeken wat er gebeurt als je stoom gebruikt. Het aangehangen werkblad kan dienen om de leerlingen actief bij de proef te betrekken en ook om hen te helpen bij de berekeningen.
De beschrijving van deze demo staat in het boek ShowdeFysica.
Ervaringen van tester Peter Duifhuis
Deze proef (beschreven in een artikel in NVOX van Hidden e.a., 2011) heb ik omgewerkt tot een leerlingproef en laten uitvoeren door eerstejaars natuur- en scheikunde van de leraaropleiding tweedegraads aan de HU. De opmerkingen gaan over de aangepaste versie van de proef.
Studenten kunnen hiermee goed uit de voeten, dat wil zeggen: ze kunnen de proef zonder veel hulp uitvoeren.
Leswerk
